MỘT SỐ BỆNH ĐỘNG VẬT KÝ SINH MỘT CHIỀU Ở NGƯỜI 4

7. Bệnh do Sparganum
Bệnh cảnh do ấu trùng giai đoạn II của Spirometra masoni, một loại sán dải ký sinh chó, mèo, gây ra; có liên hệ đến cách chữa bệnh không khoa học hoặc ăn uống của người dân
7.1. Tác nhân gây bệnh
Spirometra masoni trưởng thành khá giống Diphyllobothrium latum, kích thước bé hơn, ký sinh trong ruột non chó, mèo và loài Félidés sống hoang dã. Trứng sán cũng có nắp như trứng Diphyllobothrium latum nhưng không đối xứng, hình con thoi Trứng theo phân ra ngoài, ở trong nước hồ ao, cống rãnh, trứng nở ra phôi có lông tơ; phôi bơi trong nước và bị loăng quăng đỏ Cylops sp. nuốt.Khi loăng quăng đỏ bị nòng nọc ăn, ấu trùng giai đoạn I sẽ trở thành ấu trùng giai đoạn II ở ếch, nhái. Trong thời Pháp thuộc, khoảng 80% ếch nhái bắt ở miền Bắc có chứa Sparganum, hiện nay chỉ còn khoảng 15 - 17%. Các động vật khác như rắn, lươn, chuột, gà nuốt loăng quăng đỏ hoặc ăn ếch, nhái,KST vẫn chỉ ở giai đoạn sparganum Nếu chó, mèo, loài Félidés ăn thịt các ký chủ trung gian II và ký chủ chờ thời này, sparganum sẽ trở thành sán trưởng thành trong ruột non
7.2. Dịch tễ
KST này gặp ở Đông Nam Á, Nhật, Indonesia, và đôi khi gặp ở Châu Phi, Châu Âu, Châu Úc, Bắc và Nam Mỹ Người nhiễm sán do:
- Đắp thịt ếch nhái dã nát lên mắt với mục đích chữa viêm kết mạc. Ở Việt Nam, nhất là Miền Bắc trước kia có rất nhiều người bị bệnh bướu sán ở mắt; hiện nay chỉ còn lẻ tẻ
- Ăn thịt rắn, ếch nhái nấu chưa chín
- Uống nước có Cyclops sp. nhiễm sán
Sau khi xâm nhập qua đường miệng, sparganum chui qua vách ruột di chuyển dần ra ngoài da.ở cơ thể người, KST không phát triển xa hơn, vẫn ở giai đoạn sparganum, có thể dài 10 - 15cm, gây phản ứng viêm mạnh
7.3. Lâm sàng
Triệu chứng tuỳ thuộc vào số lượng và nơi sparganum ký sinh
7.3.1. Bệnh do sparganum ở mắt
Sau khi đắp thịt ếch nhái lên mắt khoảng 10 ngày, bệnh nhân cảm thấy nhôn nhốt khó chịu, cử động nhãn cầu bị cảnnhức mắt nhưng cũng có người không đau.Tuỳ theo vị trí của sparganum, các triệu chứng có thể khác nhau:
- Sparganum ở hốc mắt hay sau nhãn cầu: lồi mắt, nhãn cầu cố định, không nhắm mắt được; do đó hay dẫn đến viêm kết mạc và loét giác mạc
- Sparganum ở mi mắt: viêm, phù mi, nhiễm khuẩn phụ
- Sparganum ở quanh hốc mắt: u cứng dưới da trán, hàm, thái dương, mũi. Sparganum có thể sống hàng năm. Các thương tổn có lúc bớt viêm, nhưng nhiễm khuẩn có thể xảy ra vào bất kỳ lúc nào
Khi chết, xác sparganum làm sưng tấy và hoại tử mô ký chủ. Bệnh nhân có thể nóng lạnh, nổi mề đay, tăng bạch cầu toan tính trong máu
7.3.2. Bệnh lành tính do nuốt sparganum
Sau khi chui qua vách ruột, sparganum sẽ di chuyển dần ra da, nó có thể gây đau và ngứa; khi đã định vị nó gây apxe. Ngoài da ra, người ta có thể gặp sparganum ở mô dưới phúc mạc, màng phổi, bàng quang v.v.
7.3.3. Chẩn đoán
Chẩn đoán xác định bằng cách tìm thấy sparganum từ vết thương. Hình ảnh lâm sàng và tiền sử có đắp thịt ếch nhái lênmắt cũng như thói quen ăn rắn, chuột, lươn nấu chưa kỹ là những yếu tố quan trọng cho chẩn đoán
7.3.4. Điều trị
Phương pháp hiệu quả nhất là rạch và gắp sparganum ra. Cần khéo tay, nhất là với trường hợp bệnh ở mắt. Sau khi lấy hết sparganum bệnh nhân bình phục hoàn toàn
7.3.5. Dự phòng
- Uống nước đun sôi hay nước lọc
- Bỏ lối chữa bệnh thiếu khoa học như đắp thịt ếch nhái lên mắt
- Ăn rắn, lươn, ếch, chuột nấu chín